Do pisania testamentu większość ludzi zabiera się raczej niechętnie. Czynność ta kojarzy nam się z „ostatnią wolą” i „łożem śmierci”, od których chcielibyśmy jak najdłużej trzymać się z daleka. Tymczasem dobrze sporządzony testament może oszczędzić rodzinie zmarłego przedsiębiorcy wielu kłopotów i zmartwień, zaś firmie pomóc w przetrwaniu trudnych chwil związanych ze śmiercią właściciela.
Wbrew popularnym przekonaniom w testamencie nie chodzi o to, komu przypadną w udziale konkretne składniki majatku zmarłego. Najważniejsze jest ustanowienie spadkobiercy, lub spadkobierców. Ci zaś nie „dziedziczą” konkretnych przedmiotów, tylko wchodzą w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego. Stają się zatem, w miejsce spadkodawcy, właścicielami, ale również wierzycielami, dłużnikami, stronami rozmaitych umów.
A zatem, sporządzając testament warto brać pod uwagę, że:
Wartość przedsiębiorstwa wchodzącego w skład spadku i jej stosunek do globalnej wartości netto spadku będą ostatecznie znane dopiero po „otwarciu spadku” (eufemistyczne, kodeksowe określenie na śmierć spadkodawcy).
Co więcej, w dniu sporządzenia testamentu sytuacja majątkowa spadkodawcy może wyglądać zupełnie inaczej niż w dniu jego śmierci. Ostatecznie, bilans praw i obowiązków zmarłego może być ujemny. Spadkobierca może odziedziczyć długi, na których pokrycie nie wystarczy wchodzących w skład spadku aktywów. Obok dobrze propserującego biznesu w skład spadku mogą wchodzić nie związane z nim zobowiązania spadkodawcy przewyższajace wartośc przedsiębiorstwa.
Jeżeli spadkobierców jest kilku, otwartą kwestią pozostaje dział spadku, w wyniku którego poszczególne prawa i obowiązki przypadną w udziale konkretnym osobom.
Spadkobiercy dziedziczą w częściach ułamkowych, które dopiero w wyniku działu spadku przekładają się na konkretne składniki majątku.
Przedsiębiorca sporządzający testament powinen odpowiedzieć sobie na kilka pytań:
Komu powinna, po mojej śmierci, przypaść w udziale firma?
Czy mój następca będzie jednocześnie moim jedynym spadkobiercą?
Jeśli nie, w jakich proporcjach powinni dziedziczyć po mnie poszczególni spadkobiercy?
Jak powinien przebiegać dział spadku pomiędzy spadkobiercami?
Po odrobieniu tej lekcji pozostaje już tylko (najlepiej z udziałem zaufanego doradcy prawnego) poszukać rozwiązań, które zapewnią:
- sprawny przebieg postępowań związanych z nabyciem i działem spadku
- dział spadku zgodny z wolą spadkodawcy,
- środki na ewentualne spłaty dla pozostałych spadkobierców,
Być może warto zacząć od zmiany formy prawnej prowadzonej działalności gospodarczej. Dziedziczenie udziałów w spółce kapitałowej jest z perspektywy działalności operacyjnej niemal bezbolesne w porównaniu z dziedziczeniem przedsiębiorstwa prowadzonego przez osobę fizyczną w imieniu własnym.
Tak, czy inaczej, nie warto czekać. Skoro jako przedsiębiorcy zabezpieczamy się na wypadek zdarzeń losowych mało prawdopodobnych (pożar, powódź), tym bardziej powinniśmy przygotować firmę na to, co nieuchronne.